یاداشت حسین روحی ،بار دیگرنام‌گذاری سال 1401 توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان ” تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین” و اختصاص شعار چند سال به مبحث تولید بیانگر این حقیقت است که تولید ملی، همچنان مهم ترین مساله اقتصادی کشور و دغدغه حاکمیت است.

اما علاوه بر این مهم یکی دیگر از دغدغه هایی که پس از اعلام شعارسال توسط مقام معظم رهبری مطرح شد اینکه همواره در اقتصاد این مسئله مطرح بوده است که آیا با ورود علم و فناوری‌های جدید و رشد جایگزینی تکنیک دانش‌بنیان و شیوه‌های پیچیده‌تر به‌جای نیروی کار انسانی، بازار کار و شرایط اشتغال آفرینی محدودتر نمی‌شود؟

بحث اقتصاد دانش بنیان نیزبارها در فضاهای دانشگاهی و از سوی مسئولان کشورمورد تاکید قرار گرفته است. الزامات گذار به جهان صنعتی و عبور از دالان جهان پساصنعتی توامان شدن بنیان صنایع و محصولات اقتصادی بشر بر پایه دانش نوین را ناگزیر ساخته است. این الزام تا بدان‌جا ضروری شده که بر اساس گزارش ایسنا امروزه از ۱۰شرکت اول ثروتمند جهان، حداقل۹ شرکت بطور مستقیم با فناوری‌های دانش‌بنیان عجین هستند و همه آن‌ها ازهمان آغاز تولد خویش با طرح‌های دانش بنیان همراه بودند. در چنین شرایطی مقام معظم رهبری سال ۱۴۰۱ را سال «تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامیدند. با این اوصاف، همواره در اقتصاد این مسئله مطرح بوده است که آیا با ورود علم و فناوری‌های جدید و رشد جایگزینی تکنیک دانش‌بنیان و شیوه‌های پیچیده‌تر به‌جای نیروی کار انسانی، بازار کار و شرایط اشتغال آفرینی محدودتر نمی‌شود؟

مهمترین نکته ای دیگری که مورد توجه قرار گرفته عدم تحقق این شعارهاست. هر سال مقام معظم رهبری ناچارند این شعار را تکرار کنند. بنابراین شعار سال نباید فقط در بنرها و سربرگ‌ها ورسانه ها نوشته و طرح شود بلکه باید در باورها بیاید و عملا همه در این مورد تلاش مضاعف کنند تا مطالبات معظم له در بحث تولید و اشتغال‌آفرینی اجرایی شود.

همه اتفاق نظردارند که توسعه و رونق تولید ملّی، مشکلات اقتصادی را حل می‌کند، با توجه به اینکه اولویت و مسئله جدی کشور، مسئله اقتصاد است لذا این شعار از سوی معظم له برای امسال انتخاب شده است چراکه تولید و توسعه آن کلید حل مشکلات اقتصادی کشور و کسب رضایت عمومی جامعه است در واقع تولید ملی، راه اصلی عبور از سختی‌ها و دشواری‌های اقتصادی و معیشتی کشوربه نظر می رسد.

تولید دانش بنیان سبب افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری می‌شود بنابراین باید به دنبال تولیدی رفت که دانش‌بنیان و اشتغالزا باشد چراکه اگر تولید بر مبنای دانش پیشرفته روز نباشد و سبب اشتغال‌آفرینی نشود مشکلات اقتصادی کشور را حل نمی‌کند و مفید نیست.

با توجه به نیاز کشور به اقتصاد مولد و درون‌زا و دندان تیز کردن‌های دشمن در جنگ تحریمی و اقتصادی، معظم له شعار سال را با محوریت مسائل اقتصادی و تولید تعیین فرمودند تا همگان متوجه این امر ضروری باشند بنابراین انتخاب این دو شاخصه برای تولید، یعنی دانش بنیان و اشتغال‌آفرین بودن، نشانه بصیرت و دید حکیمانه امام خامنه‌ای برای آینده کشور و عزت‌مندی نظام است.

با توجه به آمار بالای بیکاری و وضعیت اشتغال در کشورو خصوصا رتبه بالای هرمزگان در این خصوص، باید نسبت به اشتغالزایی به خصوص برای جوانان کاری اساسی صورت بگیرد چرا که ظرفیت و امکانات درهرمزگان بالاست و همواره شاهد جدب نیروهایی از استان های دیگر هستیم. با وجود ظرفیت های عظیم اقتصادی مانند صنایع، دریا، کشاورزی و گردشگری اما شاهد بیکاری و محرومیت بالایی در این استان هستیم لذا باید از صنایع خرد خانگی و زودبازده شروع کنیم و صنایع بزرگ و صنعتی را نیز توسعه دهیم و ضمن رشد تولید، باید اشتغال هم ایجاد کنیم.

از دولت مردمی سیزدهم و از مسئولان امرانتظاراست که با عملکرد و تلاش شبانه روزی منویات و دستورات مقام عظمی ولایت را اجرایی کنند که این امم فقط با اجرایی کردن اقتصاد مقاومتی و توجه به ظرفیت های داخلی امکان پذیر است. استفاده از نخبگان و جوانان با استعداد استان در بخش‌های مربوط باید به‌کارگیری شوند و با تولید دانش، اختراع و حمایت دولت با سرمایه‌گذاری و تخصیص تسهیلات لازم، شاهد اقتصاد استان باشیم.

اما عباس وطن‌پرور (نماینده اسبق کافرمایان در سازمان جهانی کار و فعال کارفرمایی) با اشاره به شرایط موجود در ارتباط با بهره‌وری نیروی کار و ایجاد اشتغال در عین استفاده از دانش و فنون جدید در زمینه نگرانی اشتغالزایی با دانش بنیان شدن تولید گفته: روزگاری ما در آغاز انقلاب صنعتی اروپا یعنی حدود دو قرن قبل در واکنش به ظهور ماشین‌ها با جنبش‌های مخالفت با صنعت از سوی کارگران بیکار شده مواجه شده بودیم که خود را در قالب جنبش «ماشین‌شکن‌ها» نشان می‌داد؛ اما امروزه بحث استفاده از صنایع و بنگاه‌های دانش‌بنیان به یک ضرورت بدل شده است.

وی با مرور برخی از تجربیات مهمی که در این زمینه دارد یاداوری کرده حدود ۱۵سال قبل سازمان جهانی کار (ILO) گزارشی را منتشر کرد که بنابر آن حدود ۲میلیارد نفر از مردم جهان کاسبان متحرک هستند! طبق آن گزارش این جمعیت از صاحبان مشاغل متحرک مثل دستفروشی شروع می‌شد و به کارمندان سرگردان و حتی بسیاری از کارآفرینان و تجار فاقد دفتر و قرارگاه نیز معطوف می‌شد. برطبق این گزارش، از آن زمان افراد دیگر نیازی نداشتند تا در یک اقامت‌گاه قانونی به نام «دفتر» مستقر شده و از آنجا به کسب و کار بپردازند. از همان زمان که اینترنت پرسرعت در همه جهان به‌صورت همه‌گیر مورد استفاده قرار گرفت، افراد از هر جایی کار و تولید خود را مدیریت کرده و حتی افراد دارای خوداشتغالی به‌راحتی محصولات خود را در بازارهای مجازی و متحرک عرضه می‌کردند. این مسئله به مرور در ایران نیز تسری پیدا کرد به‌مرور دارای همه‌گیری شد که این خود جلوه‌ای از دانش‌بنیان شدن تولید محسوب می‌شد.

بنابر این هر چند موضوع دانش بنیان در هرمزگان در سطح بسیار پایینی وجود دارد اما تولید در این استان نقش مهمی در آن دارد که باید به گونه ای برنامه ریزی شود که موجب ریزش نیروی کار با ورود تکنولوژی نشود و بیکاری بیش از این در استان مردم را آزار ندهد.

رهبر انقلاب در بخشی از سخنان‌شان و در بیان نکاتی درباره شعار سال، در جمع کارگزاران با اشاره به بعضی دیدگاههای مطرح‌شده درباره ناسازگاری دو خصوصیتِ «دانش‌بنیانی» و «اشتغال‌آفرینی» گفتند: این حرف درست است که با پیشرفتِ فناوری، نیاز به نیروی انسانی کمتر می‌شود اما این مطلب درباره شرایط کشور ما که ظرفیت‌های تعطیل یا نیمه‌تعطیل زیادی در بخش‌های پایین‌دست دارد صادق نیست و با دانش‌بنیان کردن تولید در این بخش‌ها، فرصتهای شغلی نیز چند برابر می‌شود.

ایشان نتیجه تولید دانش‌بنیان را ارتقاء نیروی انسانی شاغل و به‌کارگیری جوانان تحصیل‌کرده خواندند و افزودند: متأسفانه درصد بالایی از دانش‌آموختگان کشور در عرصه‌های غیر مرتبط با رشته تحصیلی خود شاغل هستند که با گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان، کیفیت نیروی انسانی دستگاهها نیز ارتقاء می‌یابد و نخبگان از روی آوردن به مشاغل کم‌ارزش بی‌نیاز می‌شوند.

بار دیگرنام‌گذاری سال 1401 توسط رهبر معظم انقلاب تحت عنوان ” تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین” و اختصاص شعار چند سال به مبحث تولید بیانگر این حقیقت است که تولید ملی، همچنان مهم ترین مساله اقتصادی کشور و دغدغه حاکمیت است.

اما علاوه بر این مهم یکی دیگر از دغدغه هایی که پس از اعلام شعارسال توسط مقام معظم رهبری مطرح شد اینکه همواره در اقتصاد این مسئله مطرح بوده است که آیا با ورود علم و فناوری‌های جدید و رشد جایگزینی تکنیک دانش‌بنیان و شیوه‌های پیچیده‌تر به‌جای نیروی کار انسانی، بازار کار و شرایط اشتغال آفرینی محدودتر نمی‌شود؟

بحث اقتصاد دانش بنیان نیزبارها در فضاهای دانشگاهی و از سوی مسئولان کشورمورد تاکید قرار گرفته است. الزامات گذار به جهان صنعتی و عبور از دالان جهان پساصنعتی توامان شدن بنیان صنایع و محصولات اقتصادی بشر بر پایه دانش نوین را ناگزیر ساخته است. این الزام تا بدان‌جا ضروری شده که بر اساس گزارش ایسنا امروزه از ۱۰شرکت اول ثروتمند جهان، حداقل۹ شرکت بطور مستقیم با فناوری‌های دانش‌بنیان عجین هستند و همه آن‌ها ازهمان آغاز تولد خویش با طرح‌های دانش بنیان همراه بودند. در چنین شرایطی مقام معظم رهبری سال ۱۴۰۱ را سال «تولید؛ دانش بنیان و اشتغال آفرین» نامیدند. با این اوصاف، همواره در اقتصاد این مسئله مطرح بوده است که آیا با ورود علم و فناوری‌های جدید و رشد جایگزینی تکنیک دانش‌بنیان و شیوه‌های پیچیده‌تر به‌جای نیروی کار انسانی، بازار کار و شرایط اشتغال آفرینی محدودتر نمی‌شود؟

مهمترین نکته ای دیگری که مورد توجه قرار گرفته عدم تحقق این شعارهاست. هر سال مقام معظم رهبری ناچارند این شعار را تکرار کنند. بنابراین شعار سال نباید فقط در بنرها و سربرگ‌ها ورسانه ها نوشته و طرح شود بلکه باید در باورها بیاید و عملا همه در این مورد تلاش مضاعف کنند تا مطالبات معظم له در بحث تولید و اشتغال‌آفرینی اجرایی شود.

همه اتفاق نظردارند که توسعه و رونق تولید ملّی، مشکلات اقتصادی را حل می‌کند، با توجه به اینکه اولویت و مسئله جدی کشور، مسئله اقتصاد است لذا این شعار از سوی معظم له برای امسال انتخاب شده است چراکه تولید و توسعه آن کلید حل مشکلات اقتصادی کشور و کسب رضایت عمومی جامعه است در واقع تولید ملی، راه اصلی عبور از سختی‌ها و دشواری‌های اقتصادی و معیشتی کشوربه نظر می رسد.

تولید دانش بنیان سبب افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری می‌شود بنابراین باید به دنبال تولیدی رفت که دانش‌بنیان و اشتغالزا باشد چراکه اگر تولید بر مبنای دانش پیشرفته روز نباشد و سبب اشتغال‌آفرینی نشود مشکلات اقتصادی کشور را حل نمی‌کند و مفید نیست.

با توجه به نیاز کشور به اقتصاد مولد و درون‌زا و دندان تیز کردن‌های دشمن در جنگ تحریمی و اقتصادی، معظم له شعار سال را با محوریت مسائل اقتصادی و تولید تعیین فرمودند تا همگان متوجه این امر ضروری باشند بنابراین انتخاب این دو شاخصه برای تولید، یعنی دانش بنیان و اشتغال‌آفرین بودن، نشانه بصیرت و دید حکیمانه امام خامنه‌ای برای آینده کشور و عزت‌مندی نظام است.

با توجه به آمار بالای بیکاری و وضعیت اشتغال در کشورو خصوصا رتبه بالای هرمزگان در این خصوص، باید نسبت به اشتغالزایی به خصوص برای جوانان کاری اساسی صورت بگیرد چرا که ظرفیت و امکانات درهرمزگان بالاست و همواره شاهد جدب نیروهایی از استان های دیگر هستیم. با وجود ظرفیت های عظیم اقتصادی مانند صنایع، دریا، کشاورزی و گردشگری اما شاهد بیکاری و محرومیت بالایی در این استان هستیم لذا باید از صنایع خرد خانگی و زودبازده شروع کنیم و صنایع بزرگ و صنعتی را نیز توسعه دهیم و ضمن رشد تولید، باید اشتغال هم ایجاد کنیم.

از دولت مردمی سیزدهم و از مسئولان امرانتظاراست که با عملکرد و تلاش شبانه روزی منویات و دستورات مقام عظمی ولایت را اجرایی کنند که این امم فقط با اجرایی کردن اقتصاد مقاومتی و توجه به ظرفیت های داخلی امکان پذیر است. استفاده از نخبگان و جوانان با استعداد استان در بخش‌های مربوط باید به‌کارگیری شوند و با تولید دانش، اختراع و حمایت دولت با سرمایه‌گذاری و تخصیص تسهیلات لازم، شاهد اقتصاد استان باشیم.

اما عباس وطن‌پرور (نماینده اسبق کافرمایان در سازمان جهانی کار و فعال کارفرمایی) با اشاره به شرایط موجود در ارتباط با بهره‌وری نیروی کار و ایجاد اشتغال در عین استفاده از دانش و فنون جدید در زمینه نگرانی اشتغالزایی با دانش بنیان شدن تولید گفته: روزگاری ما در آغاز انقلاب صنعتی اروپا یعنی حدود دو قرن قبل در واکنش به ظهور ماشین‌ها با جنبش‌های مخالفت با صنعت از سوی کارگران بیکار شده مواجه شده بودیم که خود را در قالب جنبش «ماشین‌شکن‌ها» نشان می‌داد؛ اما امروزه بحث استفاده از صنایع و بنگاه‌های دانش‌بنیان به یک ضرورت بدل شده است.

وی با مرور برخی از تجربیات مهمی که در این زمینه دارد یاداوری کرده حدود ۱۵سال قبل سازمان جهانی کار (ILO) گزارشی را منتشر کرد که بنابر آن حدود ۲میلیارد نفر از مردم جهان کاسبان متحرک هستند! طبق آن گزارش این جمعیت از صاحبان مشاغل متحرک مثل دستفروشی شروع می‌شد و به کارمندان سرگردان و حتی بسیاری از کارآفرینان و تجار فاقد دفتر و قرارگاه نیز معطوف می‌شد. برطبق این گزارش، از آن زمان افراد دیگر نیازی نداشتند تا در یک اقامت‌گاه قانونی به نام «دفتر» مستقر شده و از آنجا به کسب و کار بپردازند. از همان زمان که اینترنت پرسرعت در همه جهان به‌صورت همه‌گیر مورد استفاده قرار گرفت، افراد از هر جایی کار و تولید خود را مدیریت کرده و حتی افراد دارای خوداشتغالی به‌راحتی محصولات خود را در بازارهای مجازی و متحرک عرضه می‌کردند. این مسئله به مرور در ایران نیز تسری پیدا کرد به‌مرور دارای همه‌گیری شد که این خود جلوه‌ای از دانش‌بنیان شدن تولید محسوب می‌شد.

بنابر این هر چند موضوع دانش بنیان در هرمزگان در سطح بسیار پایینی وجود دارد اما تولید در این استان نقش مهمی در آن دارد که باید به گونه ای برنامه ریزی شود که موجب ریزش نیروی کار با ورود تکنولوژی نشود و بیکاری بیش از این در استان مردم را آزار ندهد.

رهبر انقلاب در بخشی از سخنان‌شان و در بیان نکاتی درباره شعار سال، در جمع کارگزاران با اشاره به بعضی دیدگاههای مطرح‌شده درباره ناسازگاری دو خصوصیتِ «دانش‌بنیانی» و «اشتغال‌آفرینی» گفتند: این حرف درست است که با پیشرفتِ فناوری، نیاز به نیروی انسانی کمتر می‌شود اما این مطلب درباره شرایط کشور ما که ظرفیت‌های تعطیل یا نیمه‌تعطیل زیادی در بخش‌های پایین‌دست دارد صادق نیست و با دانش‌بنیان کردن تولید در این بخش‌ها، فرصتهای شغلی نیز چند برابر می‌شود.

ایشان نتیجه تولید دانش‌بنیان را ارتقاء نیروی انسانی شاغل و به‌کارگیری جوانان تحصیل‌کرده خواندند و افزودند: متأسفانه درصد بالایی از دانش‌آموختگان کشور در عرصه‌های غیر مرتبط با رشته تحصیلی خود شاغل هستند که با گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان، کیفیت نیروی انسانی دستگاهها نیز ارتقاء می‌یابد و نخبگان از روی آوردن به مشاغل کم‌ارزش بی‌نیاز می‌شوند.