چندی پیش آگهی استخدام یک شرکت نفتی در بندرعباس جهت استخدام قریب به 310 نفر مرد را در یکی از نشریات محلی دیدم، ابتدا خیلی خوشحال کننده بود که این شرکت در راستای استخدام و کاهش بیکاران فارغ‌التحصیل یک گام جدی برداشته است.

ولی دو نکته توجه بنده را به خود جلب کرد، اولین نکته فقدان اولویت استخدامی برای فارغ التحصیلان بومی و دیگری فقدان ذکر هیچ شغل و یا نقشی برای بانوان تحصیل کرده در رشته‌های ذکر شده در آگهی بود.

بدیهی است که تلاش مسؤولین شرکت نفتی و استاندار دلسوز و نمایندگان محترم مردم جهت ایجاد اشتغال و جذب نیروهای بومی به عنوان مطالبه جدی مردم هرمزگان، در این مدت قابل تحسین است؛ اما یک ثمره عملی و ملموس  این تلاش‌ها باید در کاهش آمار فارغ التحصیلان بومی و احساس رضایت  آنان آشکار شود.

ه به عنوان وکیل دادگستری و مدافع حقوق اجتماعی مردم و عضو کوچکی از جامعه  تحصیل کرده هرمزگان در قبال یکسری کنش‌های اجتماعی و آزار دهنده ناگزیر به واکنش منطقی واصولی هستم.

در این موضوع  چند مقوله نیازمند واکاوی است:

1-نقش صنایع استان در جذب نیرو های بومی

2-جایگاه بانوان درفرایند جذب نیرو

3- نقش نهاهای ناظر بر راستی آزمایی در حوزه استخدام نیروهای بومی

1-نقش صنایع در هرمزگان در جذب نیرو های بومی و اشتغال‌زایی و یا کاهش نیروهای تحصیل کرده بیکار یکی از شعارهای تبلیغاتی نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی است؛ اگر چه وضع معضل بیکاری نیازمند یک عزم ملی است و ناتوانی در آن هم به یک بحران اجتماعی تبدیل خواهد شد.

ولیکن ایجاد اشتغال در استان هرمزگان که دارای پتانسیل لازم جهت ایجاد صنایع و با وجود داشتن داشتن بنگاه‌های اقتصادی مهم نظیر آلومینیوم المهدی و شرکت نفت ستاره و شرکت پالایش نفت بندرعباس، اسکله شهید رجایی و سایر شرکت‌های صنعتی و… .

لاجرم می‌بایست آمار بیکاری بسیار پایین در حد نیروهای کارگری و … باشد، فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ما از دانشگاه‌های بنام حتی شریف و … به گناه نجابت در حال قربانی شدن هستند.

از شرکت‌های حاضر در بندرعباس نظیر پالایشگاه نفت بندرعباس  و شرکت ستاره خلیج‌فارس انتظار بیشتری می‌رود که در روند جذب نیروهای تحصیل‌کرده نقش فعال داشته باشند.

تقریبا یکسال پیش بود که استاندار محترم هرمزگان در اولین نشست خبری خود در مورخه 96/22/7 اظهار نموده است که اولویت اشتغال در صنایع استان هرمزگان با نیروهای بومی محلی است که در این موضوع باید با توجه به نیازهای استان، آموزش و مهارت آموزی داشته باشیم و بهانه نداشتن نیرو در زمینه‌های مختلف را سلب کنیم. ایشان اظهار داشتند که همه صنایع باید در خدمت مردم قرار بگیرد و این سازگاری را باید با کمک هم بوجود آوریم؛ مضاف بر آن معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار هرمزگان نیز در مورخه 97/5/21 در گفتگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی ( استان هرمزگان) بیان نموده است که جذب نیروهای بومی باید در اولویت تامین نیروهای انسانی بنگاه‌های اقتصادی فعال در استان هرمزگان باشد.

آقای اکرمی همچنین گفته است که باید بنگاه‌های اقتصادی به منظور تأمین نیروی انسانی در تمامی استخدام‌ها و انتصاب‌ها با هماهنگی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اقدام کنند و از نیروهای بومی هرمزگان استفاده کنند.

ایشان به درستی مزایای استخدام نیروهای بومی را از جمله نداشتن مسئله اسکان، دوری از خانواده و تردد بین شهری را برشمرده است که در حقیقت یک تحلیل اقتصادی صحیح در تأمین نیروی انسانی و استفاده بهینه از منابع استراتژیک در یک منطقه است.

آقای احمد مرادی یکی از نمایندگان فعال مردم هرمزگان در مجلس شورای اسلامی در نشست «نهضت مطالبه گری» در دانشگاه هرمزگان در مورخه 96/12/7 اظهار داشته است اگر در سال نتوانیم یک میلیون شغل ایجاد کنیم، بستر نارضایتی ایجاد می‌شود. باید گفت ظرفیت‌های موجود در حوزه نفت، گاز، صنایع و بنادر که در استان هرمزگان است وجود دارد، به شکل یک جا و با هم در هیچ نقطه کشور وجود ندارد همه این مستندات فوق که بیان شد حکایت از تصمیم جدی مسؤولان استان و نمایندگان بر نقش مهم صنایع موجود در استان هرمزگان و خصوصا بندرعباس در ایجاد اشتغال و یا کاهش بیکاران با اولویت جذب نیروهای بومی و ماندگار در استان را دارد؛ از سوی دیگر طبق مستندات موجود نرخ بیکاری در 4 شهر هرمزگان بالاتر از میانگین کشور است.

مدیرکل تعاون و کار و رفاه اجتماعی استان هرمزگان نیز در جلسه مورخه 96/7/8 اظهار نموده است که 17 هزار فارغ التحصیل دانشگاهی در استان هرمزگان بیکار هستند، با توجه به اهمیت و تاکید بر اولویت نیروهای بومی و بیکاری این تعداد نیروی تحصیل کرده در استان، عدم ذکر اولویت استخدامی برای نیروهای بومی در آگهی استخدام  شرکت نفتی در بندرعباس که در جراید منتشر شده است که بر خلاف تآکیدات مسؤولان و نمایندگان مردم این شرکت هیچ اولویتی برای نیروهای بومی جهت استخدام در نظر نگرفته است جای تعجب دارد!!

نخبگان و متخصصان بومی هر منطقه از منظر استراتژیک با ارزشترین سرمایه‌های انسانی آن منطقه محسوب می‌گردد؛ سوالی که به ذهن متبادر می‌شود، این است که چرا این شرکت، نگرانی مردم منطقه و مسؤولان را نادیده گرفته است و آیا به زعم و اندیشه هیأت مدیره شرکت اصلا نیروی متخصص رشته‌های مورد نظر در استان هرمزگان وجود ندارد که البته چنین اندیشه‌ای باطل است.

شخصا” یک دارنده مدرک کارشناسی مهندسی نفت را می‌شناسم که در عینک فروشی مشغول بکار است وقتی علت عدم استخدام در شرکت نفت و شرکت‌های مشابه را جویا شدم گفتند بقول عامیانه  پارتی ندارم؛ آیا براستی برای جذب نیروهای تحصیلکرده بومی در استان باید پارتی داشت باشند؟! یا حق آنان است یا برای کاهش رتبه بیکاری استان ضروری است.

صرفنظر از این  نوع اظهارات روشن نیست که در آگهی استخدام این شرکت، چرا اولویتی برای نیروهای بومی در نظر نگرفته شده است؟! امیدوارم که مسؤولین این شرکت پاسخ در خور توجهی برای این امر مهم داشته باشند، که چرا جذب افراد بومی برای آنان هیچ اولویتی ندارد!

2- جایگاه بانوان در فرایند جذب نیرو

در دو آگهی استخدام شرکت های نفتی در بندرعباس فقط برای مردان اجازه استخدام داده شده است ولی هیچ فرصت شغلی و امکان شغلی برای بانوان محترم و تحصیلکرده فراهم نشده است، این بی‌توجهی به بانوان  تحصیلکرده یا ناشی از عدم اعتقاد به توانایی بانوان است و یا اینکه نیروی تحصیل کرده بومی زن در این رشته‌ها در استان وجود ندارد که قضاوتی عجولانه است و یا اینکه محیط کار برای بانوان نامناسب تشخیص داده شده است و یا اینکه به لحاظ وضعیت خاص بانوان از حیث بارداری و استفاده از مرخصی‌های قانونی زایمان و غیره، نیروی کارآمد و مفید برای این شرکت‌های نفتی محسوب نمی‌گردد.

این در حالی است که قانون اساسی ایران در اصل 28 حق اشتغال را برای (هر کس) اعم از زن و مرد و متاهل و غیرمتآهل را به رسمیت شناخته است و هیچ کس نمی‌تواند بانوان  محترم از حرفه و یا شغلی بازدارد.

می‌توان گفت که برابری جنسیتی هنوز یکی از مسائلی است که در جامعه ایرانی جایگاه خود را نیافته است. این درحالی است که برخی از بانوان نقش‌های کلیدی در برخی سمت‌های مهم دولتی بر عهده دارند و به خوبی از عهده وظایف خود برمی‌آیند و از توانایی بالایی هم  نسبت به  برخی مردان برخوردارند.

طبق اصل 21 قانون اساسی نیز دولت موظف است حقوق زنان را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید؛ حق اشتغال زنان یکی از مصادیق حقوق اساسی زنان محسوب می‌گردد و دولت موظف است این حق را برای زنان تضمین و زمینه آن را فراهم کند. از شرکت‌های دولتی انتظار بیشتری می‌رود که در راستای انجام وظایف دولت نقش محوری بازی نمایند.

سوق دادن و هدایت نمودن مردسالارانه زنان به برخی مشاغل خاص به نوعی مانع تراشی در راه دسترسی به حق مسلم اشتغال مورد نظر خودشان می باشد؛ نه در قانون اساسی و نه در قوانین عادی هیچ گونه مانع و محدودیتی در سر راه اشتتغال بانوان وجود ندارد.

3-نهادهای ناظر در خصوص راستی آزمایی جذب نیروهای بومی در صنایع استان همانطوری‌که در بند یک اشاره شد تأکید فراوانی بر اولویت بخشی بر جذب نیروهای بومی در صنایع استان شده است.

سوالی که وجود دارد این است که چه نهادی یا ارگانی می‌تواند راستی آزمایی نماید که کدام شرکت یا کدام صنایع بیشترین جذب نیروی بومی را داشته است و اینکه بطور واقعی آیا نیروی بومی استخدام شده است یا فقط در حد شعار وحرف است.

به قول یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری «کار به عمل برآید به سخنرانی نیست». اینکه جناب استاندار و معاون محترم ایشان و نمایندگان مردم تکرار می‌کنند اولویت استخدام با نیروهای بومی است، آیا واقعا می‌توان آمار شفاف و صحیحی در طول سال 96 و یا 97 ارائه داد که صنایع و شرکت‌های مهم چه تعداد نیروی بومی طبق تعریف خودشان استخدام نموده‌اند.

طبق اظهارات مدیرکل کار و تعاون و رفاه اجتماعی استان هرمزگان هیچ آماری از جذب نیروهای صنایع استان نداریم، البته این اظهارات به سال  1395 بر می‌گردد اما از آن سال تاکنون آیا اداره کل تعاون و رفاه اجتماعی قادربه ارائه  آمار صحیح نیروهای جذب شده در همین 2 الی 3 سال اخیر در صنایع استان می‌باشد؟

بغیر از اداره کل تعاون و رفاه اجتماعی استان هرمزکان، چه نهادها و سازمان‌های دیگری می‌تواند در زمینه استخدامات صنایع تحقیق و بررسی کند و بطور شفاف به مردم اعلام نماید؟! برای جلوگیری از یک سری آسیب‌های اجتماعی لازم است برخی سازمان‌ها از جمله سازمان بازرسی در این زمینه ورود نمایند.

اگر حقوق اساسی مردم منطقه نادیده گرفته می‌شود یا مورد بی‌مهری قرار گرفته می‌شود و در حد شعار و حرف باقی می‌ماند باید اقدامات بایسته صورت گیرد؛ طبق قانون آزادی دسترسی به اطلاعات عمومی، شرکت‌ها و نهادهای دولتی مکلف به پاسخگویی حتی به مردم هستند تا چه برسد به نهادهای ناظر و دارای تکلیف قانونی؛ روزنامه‌ها و نشریات محلی استان که یکی از ارکان زبان گویای مردم هستند نیز نقش بسیار مهم و برجسته‌ای در شفاف سازی و کسب اطلاعات و اطلاع رسانی در این خصوص به مردم را دارند. انتظار می‌رود نشریات در این خصوص اقدامات و تلاش‌های بیشتری در راستای راستی آزمایی شرکت‌های دولتی جهت استخدام نیروهای بومی انجام دهند.

امروزه نیروی تحصیلکرده و متخصص و شایسته در استان فراوان است هیچ بهانه‌ای هم برای عدم استخدام آنان وجود ندارد به قول معروف «چراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است» به عبارتی وقتی نیروی تحصیلکرده بومی و ماندگار در استان به اندازه کافی وجود دارد چه لزومی دارد که از سایر استان‌های همجوار و برخوردار از حیث علمی، نیرو جذب شود سوالی که به ذهن می‌رسد این است که شاخصه اصلی اولویت دهی جهت نیروهای بومی چیست؟

علاوه بر مشخصه اصلی احراز بومی بودن، چه امتیاز دیگری یک فرد بومی در قبال یک تحصیلکرده غیربومی از شهرهای برخوردار از امکانات آموزشی و علمی فراوان، دارد ؟ فرض کنید یک فرد بومی که با سختی و مشقت فراوان در دانشگاه هرمزگان یا سایر دانشگاه‌های استان تحصیل نموده است با فردی که در دانشگاه تهران و یا سایر دانشگاه‌های برتر کشور درس خوانده است از حیث علمی در آزمون کتبی برابر نباشند آیا فرد بومی به غیر از شاخصه بومی بودن امتیاز دیگری هم دارد؟

درست به مانند خانواده محترم جانبازان و ایثارگران که در استخدامات درصدی به عنوان اولویت در نظر گرفته می‌شود آیا نمی‌توان چنین امتیازی برای افراد بومی تعریف گردد؟ به هر روی صرف اینکه ذکر شود اولویت استخدام با افراد بومی است ولیکن در مصاحبه‌ها به طور سلیقه‌ای اگر رفتار شود و افراد بومی را به بهانه‌های واهی کنار گذارند و بطور سفارشی نیروی غیربومی را جایگزین نمایند، چگونه می‌توان این عمل و رفتار را ارزیابی نمود؟ چه نهادی می‌تواند در این خصوص راستی آزمایی انجام دهد؟

مطالبی که ذکر شد در حقیقت دغدغه یک فرد بومی در قبال سایر همشهریانش است. صد البته که هیج حساسیت خاصی نسبت به نیروهای غیربومی نداریم کما اینکه افراد غیر بومی شایسته‌ای در همین استان وجود دارند که منشاء کارهای مهم و درخور توجه بوده‌اند.

شخص استاندار هم یک فرد غیربومی می‌باشد ولیکن در زمان حضور ایشان واقعا خردمندانه رفتار نموده است و حداقل حسن نیت خود را جهت بکارگیری نیروهای بومی متخصص و ماندگار را به وضوح نشان داده است.

از نمایندگان محترم مردم در مجلس شورای اسلامی انتظار می‌رود در راستای احقاق حق مردم منطقه خصوصا” در حوزه استخدامی شرکت‌های دولتی و خصولتی بطور عملیاتی رفتار نمایند و پاسخ شفافی به مردم ارائه دهند.

نویسنده: مرتضی کناری‌زاده-  وکیل پایه یک دادگستری