بقلمِ نجمه شمس الدینی

معمار اما در عالمی دیگر سیر میکند آنجا که هنرش را به زیبایی هرچه تمام تر به رخ بشریت میکشد .معمار را خالقی دیگر می توان خواند چرا که روح می بخشد به کالبد بی جان سازه و نتیجه کار چیزی جز انعکاس ذهن خلاق معمار نیست.
اینجا در معماری همه چیز معنا داردحتی خطوط بی پیچ و خمی که روی کاغذ دیده می‌شود. معمار کیست؟
کسی که هنرش را از رویا تا واقعیت عرضه می‌کند. کسی که تمام تلاشش بر محور زیبا سازی، زیبا شناختی است.
ظهور فضاها و بناها از گذشته تا به امروز مرهون معماران است .بناهایی که با استفاده از هنر و مهارت خاص و اصول زیبا شناسی ساخته شده‌اند. خطوط، شکل، فضا، حجم، کنتراست، نور و همه و همه در کنار هم معمار را برای خلق یه اثر به یاد ماندنی حتی در قالب سر پناهی کوچک یاری می‌دهند. سازه‌ها و بناهای متعدد را در ایران عزیزمان مشاهده می‌کنیم که شاید بیشترمان با خالق آن‌ها غریبه هستیم. در این مجال بر آن هستیم تا با معرفی معماران برجسته ایران، نقش آنان را در خلق آثار ماندگار بررسی کنیم. آثاری که سند مانایی معماران هستند.

میر میران معمار ملی با ایده‌های شرقی
در این یادداشت به معرفی معمار قرن حاضر ایران سید هادی میر میران پرداخته می‌شود
سید هادی میر میران متولد ۲۳ اسفند ۱۳۲۳ در قزوین دیده به جهان گشود او تحصیلاتش را در رشته معماری در دانشکده هنرهای زیبایی دانشگاه تهران پشت سر گذاشت. او را در زمره پرکارترین معماران ایران می‌دانند. کسی صاحب عناوین و افتخارات زیادی در این حوزه است.

علیرضا قهاری رئیس انجمن مفاخر معماری ایران در مورد این معمار بزرگ ایرانی میگوید: انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت دائمی فرهنگی ایران و نیز تأسیس موزه ملی معماری، دو پیشنهاد اساسی و مهم میرمیران در روزهای پایان حیاتش بوده‌است. او به جمعیت، انجمن، شهر و استان خاصی تعلق ندارد، بلکه یک معمار ملی با ایده‌های شرقی و پشتوانه باشکوه معماری فاخر و اصیل ایران است،

فعالیتهای حرفه ای او را می توان به سه دوره تقسیم کرد:
• از سال ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ مسئول کارگاه معماری واحد طراحی معماری و شهرسازی شرکت ملی ذوب آهن ایران
• از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷ سرپرست واحد طراحی شرکت خانه سازی ایران و سرپرست واحد طراحی اداره کل مسکن و شهرسازی استان اصفهان
• از سال ۱۳۶۷ تا سال ۱۳۸۵ مدیر عامل و مدیر طراحی شرکت مهندسین مشاور نقش جهان- پارس

ویژگی سازه ها
از ویژگی‌های سازه‌های میر میران میتوان به حفظ روح معماری کهن ایران با روش‌های نوین طراحی، توجه و تأکید بر «زمینه» و «تاریخ»، با هدف احیای فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، ایجاد پیوند و بهره‌گیری از میراث گذشته حرکتی مستمر از «صورت» به «معنی»، یا از «فرم» به «مفهوم»، رهایی از قید «فرم‌ها و الگوهای» گذشته، توجه و تأکید بر «فضا» به عنوان جوهر اصلی و مهمترین موضوع معماری‌اش اشاره کرد.

دوره‌های معماری معاصر ایران از دیدگاه میر میران
از دیدگاه میرمیران، شروع معماری معاصر ایران را می‌توان از حدود سال ۱۳۰۰ شمسی به بعد تصور کرد؛ دوره ای که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی، جریان زندگی اجتماعی و اقتصادی ایران تغییر کرد، سیمای شهرهای ایران متحول شد و ساختمان‌های جدیدی متناسب با نیازهای زندگی مدرن، مانند واحدها و مجموعه‌های مسکونی جدید، ادارات، کارخانجات، بانک‌ها، ایستگاه‌های راه‌آهن، دانشگاه‌ها و…، در شهرها به وجود آمدند. میرمیران با پیش‌فرض آغاز معماری معاصر ایران از اوایل سده شمسی اخیر، معماری معاصر ایران را، از نظر چگونگی توجه به معماری گذشته، به چهار دوره مختلف تقسیم می‌کند:

دوره اول: از ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰: دراین دوره، آثار مهم معماری غالباً به سفارش حاکمیت (پهلوی اول) و به دست معماران خارجی ساخته می‌شد، بناهایی با معماری حجیم و سنگین که در آن‌ها سعی شده بود معماری گذشته ایران، به ویژه معماری دوران هخامنشی و ساسانی، مورد توجه قرار گیرد، البته در این دوره کارهای دیگری نیز ساخته شدند که در آنها عناصری از معماری دوره اسلامی ایران با عناصری از معماری اروپایی در هم آمیخته شده بود.

دوره دوم: از ۱۳۲۰ تا اواخر دهه ۱۳۴۰:در این دوره که از آغاز حکومت پهلوی دوم شروع می‌‌شود، کارهای مهم معماری عمدتاً به دست چند معمار ایرانی، مانند محسن فروغی، هوشنگ سیحون و عبدالعزیز فرمانفرماییان ساخته می‌‌شد. بناهای این دوره بر اساس اصول و مبانی معماری مدرن شکل می‌گرفتند.

دوره سوم: از اواخر دهه ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷:دوره سوم معماری معاصر ایران همزمان با سال‌های آخر معماری مدرن است، دوره‌ای که معماری مدرن با چالش‌های جدی روبه‌روست و به تدریج یک جریان تاریخ‌گرا در بطن آن شکل می‌گیرد. معماران ایرانی این دوره، همچون نادر اردلان، کامران دیبا و حسین امانت، در پی پدیدآوردن آثاری بودند که پیوندی عمیق‌تر با معماری گذشته ایران برقرار سازند.

دوره چهارم: از ۱۳۵۷ تاکنون: این دوره که پس از پیروزی انقلاب و همزمان با شروع جریان‌های پست‌مدرن در معماری جهان شکل گرفته است، تا هم‌اکنون نیز ادامه دارد. معماران ایرانی، پس از پیروزی انقلاب سعی کردند که آثار خود را با هویتی مستقل و متکی بر میراث گذشته معماری ایران بنا کنند. از طرف دیگر مبانی معماری پست‌مدرن نیز توجه جدی به معماری گذشته سرزمین‌ها را مطرح می‌ساخت. پیامد مشترک این دو پدیده موازی، خلق آثاری در این دوره بود که با به‌کارگیری افراطی عناصر معماری گذشته (به ویژه معماری دوره اسلامی)، عطر و بویی پست‌مدرنیستی داشتند. هرچند در ابتدای این دوره، برخورد با معماری گذشته سطحی، کلیشه‌ای و فاقد عمق و هویت بود، اما به اعتقاد میرمیران، در سال‌های بعد، به ویژه در دو دهه اخیر، جریانی نو، با توجه به تجربیات دوره‌های قبل، در معماری ایران شکل گرفته که در صدد ایفای نقش در معماری معاصر جهان، با تکیه بر میراث بزرگ معماری این سرزمین، است.

آثار و شاهکار ها
هادی میرمیران در زمره معماران نوینی بود که به خلق آثاری مفهومی دست زد. در بررسى آثار شاخص این هنرمند، صرف نظر از کیفیت نهایى و زیبایى شناسی آن ها، به یک سرى اصول بنیادى برمى خوریم که همه به نوعى از تاریخ معمارى این سرزمین آمده اند و هم نهاد با پیشنهادهایى شده اند که معمارى پست مدرن در شمایى بازتر و بزرگتر مى دهد.این معمار بزرگ ایرانی خالق وسازنده بناهایی چون :طرح توسعه مجموعه حرم مطهر حضرت معصومه (س)، طرح احیای منطقه تاریخی تبریز، طرح احیای منطقه تاریخی فرهنگی شیراز، طرح مجتمع مسکونی ایل گلی تبریز، طرح مجتمع مسکونی غرب تهران، سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در فرانکفورت، سفارت جمهوری اسلامی ایران در بانکوک، طرح کتابخانه ملی ژاپن، طرح ساختمان کانون وکلای دادگستری مرکز، طرح مجموعه ورزشی رفسنجان، طرح موزه مرکز اسناد ریاست جمهوری رفسنجان، طرح جامع شهر اصفهان، طرح جامع (راهبردی) خرمشهر و طرح جامع شهر شیراز از جمله آثار استاد سید هادی میر میران به حساب می آید.

شاهکار معماری
مجموعه ورزشی رفسنجان یکی از سه ساختمان مجتمع فرهنگی-ورزشی رفسنجان است که در زمینی به مساحت ۷۵۰۰ متر مربع و به شکل ذوزنقه قائم الزاویه و با الگو گرفتن از مجموعه معماری یخچال‌های قدیمی منطقه کرمان طراحی شده است. این مجتمع در سال ۱۳۷۳ طراحی و در سال ۱۳۸۰ ساخته شد و شامل دو بخش اصلی، استخرهای سرپوشیده و روباز و سالن های ورزشی است. این مجتمع همانند ترکیب فضایی یخچال‌های سنتی از یک بخش غیر شفاف یعنی گنبد مخروطی شکل و یک بخش شفاف شامل یک دیوار بلند و یک سقف شیشه‌ای مورب گسترده بر روی استخر تشکیل شده است. سقف شیشه‌ای شیب‌دار تعبیری از سایه‌ی دیوار بلند یخچال است که تجسم فضایی یافته است. این دو جلوه خارجی متضاد، درون را به هم متصل و با هم یکپارچه می‌سازند. معماری مجموعه از معماری یخچال‌های قدیمی منطقه کرمان، که نمونه‌ای از آن‌ها هنوز هم در رفسنجان وجود دارد الگو گرفته و توانسته آن را با عملکرد و شیوه ساخت امروزین سازگار کند. سید هادی میر میران در ۲۹ فروردین ۱۳۸۵ پس از جنگ ده ساله با سرطان آسمانی شد. بقول شیخ اجل: سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز مرده آن است که نامش به نکویی نبرند. میر میران همان نام نیکویی است که با آثار فاخر و ارزشمند معماریش جاودانه خواهد ماند.